اولین فرش ماشینی ایران
قدمت فرش ماشینی در ایران
تاریخچه فرش ماشینی ایران به مدت حدود ۵ دهه باز می‌گردد. اما استفاده ایرانیان از فرش‌های ماشینی این رقم را بسیار بیشتر کرده است، زیرا بیشتر خانه‌های ایرانی حداقل یک تخته فرش ماشینی دارند. اگر به اولین کارخانه تولید فرش ماشینی در ایران اشاره کنیم، باید به کارخانه صنایع کاشان اشاره کنیم که تولید کننده فرش راوند بود و با سرمایه‌گذاری اولیه‌ای که اکبر لاجوردی برای آن انجام داده بود، تاسیس شد. اولین فرش بافته شده توسط این کارخانه فرش کاشان بود که اهمیت تاریخی و فرهنگی بسیاری دارد.
تاریخچه فرش ماشینی پس از انقلاب
بعد از انقلاب، دولت اسلامی نظارت و کنترل بیشتری بر روی تولید فرش ماشینی ایرانی داشت. قوانین و مقرراتی برای حمایت از این صنعت و توسعه آن تدوین شد. به علاوه، دولت برای تحقق اهداف خود در زمینه توسعه صنایع دستی و اشتغالزایی، طرح هایی را برای توسعه و پیشرفت کارخانه های تولید فرش ماشینی ایرانی اجرا کرد. این طرح ها شامل ارائه تسهیلات مالی، ارتقاء فناوری و آموزش کارگران بود. این تغییرات باعث شد که تولید فرش ماشینی ایرانی نه تنها در داخل کشور بلکه در بازارهای جهانی نیز شناخته شود و رشد قابل ملاحظه ای داشته باشد.
بعد از انقلاب، برخی از شرکت‌های تولید فرش در ایران مصادره شدند و سایر شرکت‌ها نیز تحت نظر سازمان‌های دولتی مانند سازمان صنایع ملی قرار گرفتند. این موضوع منجر به تحولی در صنعت تولید فرش ماشینی ایران شد و به طور قابل توجهی، تعداد واحدهای تولیدی در این زمینه افزایش یافت. از اواسط دهه ۶۰ به بعد، صنعت تولید فرش ماشینی در ایران به شکل چشمگیری رشد کرد و بسیاری از واحدهای تولیدی بزرگ ایران امروزه در این زمینه فعالیت می‌کنند. البته برخی دیگر نیز به صورت محدودتر در این صنعت فعالیت می‌کنند.
شهرهای تولید کننده فرش ماشینی
صنعت تولید فرش در ایران از ابتدای شروع به کار خود به سرعت رشد کرد و در تمام شهرهای ایران رواج پیدا کرد. اما شهرهای برجسته تولید فرش در ایران شامل کاشان، اصفهان، مشهد، آران و بیدگل، تبریز و یزد هستند که نقش مهمی در تولید و گسترش صنعت فرش در ایران دارند. به عنوان مثال، کاشان به عنوان اولین و مهمترین شهر تولید کننده فرش های ماشینی در ایران شناخته می شود و تجربه ای بالغ بر ۴۰ سال در این زمینه دارد.
روش تولید فرش ماشینی
فرش ماشینی با استفاده از دستگاه‌های مختلفی تولید می‌شود. این دستگاه‌ها شامل تکسیما، واندویل، شونهر و بسیاری دستگاه‌های دیگر است. هر دستگاه دارای ویژگی‌ها و قابلیت‌های خاص خود است که در تولید فرش ماشینی تأثیر زیادی دارند. همچنین، جنس فرش ماشینی نیز می‌تواند متنوع باشد. آن‌ها می‌توانند از جنس آکریلیک یا BCF و یا مخلوطی از این دو باشند. همچنین، الیاف جدیدی مانند ابریشم مصنوعی یا پلی استر نیز در تولید فرش ماشینی استفاده می‌شود.
استفاده از نخ های یکسره فریز و هیت ست شده پلی پروپیلن در فرش‌های پارس، به دلیل کاهش پرزدهی فرش، باعث افزایش کیفیت و ماندگاری آن‌ها می‌شود. این نخ ها با توجه به خاصیت خاص خود، مانع تشکیل پرزهای مزاحم روی فرش می‌شوند. بدین ترتیب، این نوع فرش‌ها نسبت به فرش‌های آکریلیک، از نظر قابلیت استفاده بیشتری برخوردار هستند.
فرش‌های ۱۰۰٪ آکریلیک با کیفیت و قیمت بالاتری به دست می‌آیند. اما در حال حاضر، فرش‌های ابریشم مصنوعی به دلیل ویژگی‌هایی مانند عدم پرزدهی، شستشوی آسان، ثبات و درخشندگی بالا، به عنوان بهترین کفپوش در بازارهای جهانی شناخته شده‌اند. فرش‌ها بر اساس تعداد شانه‌های موجود در هر اینچ مربع به چند دسته تقسیم می‌شوند، از جمله ۳۵۰، ۴۴۰، ۵۰۰، ۷۰۰ و هزار شانه. همچنین، تراکم فرش‌ها نیز بستگی به نوع ماشین و تعداد شانه‌های آن دارد و می‌تواند بین ۷۰۰ تا ۳۵۰۰ باشد.
طرح های اولین فرش ماشینی
فرش های دستبافت گونه با تعداد شانه های بیشتر نسبت به فرش های سنتی دارای ویژگی های بسیاری هستند. این نوع فرش ها به دلیل تراکم بیشتر و بافت دقیق تر، قابلیت پخش طرح های ریزتر و جزئی تر را دارند. همچنین، این فرش ها دارای ماندگاری بالا و مقاومت در برابر سایش و فشار هستند که آن را به گزینه ای مناسب برای استفاده در فضاهای با تردد بالا می کند. فرش های دستبافت گونه همچنین در طراحی و رنگ بندی های مختلف و متنوعی تولید می شوند، که این امر به کاربران امکان می دهد تا فرشی را با طرح و رنگ دلخواه خود انتخاب کنند. به علاوه، استفاده از فرش های دستبافت گونه، به حفظ هنر و صنعت بافندگی سنتی کشور کمک می کند و از این طریق، فرصت های شغلی در مناطق روستایی را نیز ایجاد می کند.
هدف از تولید اولین فرش های ماشینی
تولید فرش هایی شبیه به فرش دستبافت در ایران علاوه بر اینکه به قشر متوسط جامعه امکان خرید و استفاده از فرش را می دهد، از دیگر اهدافی که دارد، حفظ هنر و صنعت دستبافت فرش در کشور است. با توجه به اینکه تولید فرش های دستبافت شامل هزینه های بالایی است و نیازمند زمان و تخصص بالا است، تولید فرش های ماشینی که با استفاده از ماشین های خودکار و سریع انجام می شود، به عنوان جایگزینی ارزانتر و زمان کوتاه تر برای فرش های دستبافت مطرح شده است. این امر باعث می شود هنر دستبافت فرش در کشور حفظ شود و هنرمندان و کارگران متخصص در این حوزه از کسب درآمد خود محروم نشوند. همچنین، تولید فرش های ماشینی به دلیل طرح های زیبا و متنوع، به بازارهای خارجی نیز صادر می شود و این امر به جذب ارز و تقویت اقتصاد کشور کمک می کند. در نتیجه، تولید فرش هایی شبیه به فرش دستبافت در ایران علاوه بر رفاه قشر متوسط جامعه، هنر دستبافت را نیز حفظ کرده و به توسعه اقتصاد کشور کمک می کند.